လံုျခံဳေရးဆိုင္ရာ အယူအဆသစ္

ယေန႔ကမာၻၻႀကီးတြင္အယူအဆသစ္မ်ားစြာေခတ္စားလာသည္။ စစ္ေအးတိုက္ပြဲၿပီးစကာလႏွင့္မတူေအာင္ပင္ အသစ္ ျဖစ္လာေနသည္။ စစ္ေအးတိုက္ပြဲၿပီးစကာလျဖစ္ေသာ ( ၁၉၉၀ ) ႏွစ္မ်ားကာလႏွင့္ပင္ ယေန႔သကၠရာဇ္ (၂၀၀၀) ၏ အေျခအေနမတူညီေတာ့။ စစ္ေအးတိုက္ပြဲကာလအတြင္းက ကမာၻႀကီးကို ရန္-ငါ ( ၂ ) မ်ဳိးပံုစံျဖင့္ပင္အဓိကခြဲျခားသည္။ ကြန္ျမဴနစ္ကမာၻႏွင့္ ကြန္ျမဴနစ္မဟုတ္ေသာ ကမာၻ ဟူေသာပံုစံျဖင့္စဥ္းစားခ့ဲၾကသည္. ယခင္က ကမာၻႀကီးသည္ နံရံတိုင္းမ်ားပိုင္းျခားထားေသာ ကမာၻႀကီးဟု ေျပာၾကသည္။ ရန္သူ မဟုတ္လွ်င္ မိတ္ေဆြပံုစံျဖင့္ စဥ္းစားခ့ဲၾကသည္။ သို႔ေသာ္ယေန႔ကာလတြင္ တခုမဟုတ္လွ်င္ တခုဟူေသာပံုစံျဖင့္ စဥ္းစားေတြးေခၚမႈမ်ား နိဂံုးခ်ဳပ္သြားၿပီဟု ဆိုၾကသည္။ အျဖဴ (သို႔မဟုတ္) အမည္းၾကားတြင္အျခားေရာင္စဥ္မ်ားရွိသည္ ဆိုသည္ကို လက္ခံလာၾကသည္။ ယခင္က က်ား သို႔မဟုတ္ မ ဟူေသာလိင္စဥ္းစားခ်က္မွသည္ အျခားလိင္မႈဆိုင္ရာခံစားခ်က္မ်ားျဖစ္ေသာ လိင္တူဆက္ဆံသူမ်ားကိစၥ (Homosexuality) ကိုပါထည့္သြင္းစဥ္းစားလာခ့ဲၾကသည္။ ဤသည္မွာ စဥ္းစားပံု လံုး၀ေျပာင္းလဲသြားခဲ့ျခင္း ျဖစ္သည္။ ယေန႔ကမာၻတြင္ အယူအဆသစ္မ်ားေရပန္းစားလာသည္။ ကမာၻ႔ၿငိမ္းခ်မ္းမႈထိန္းသိမ္းေရး ဟူေသာအယူအဆ (Peace keeping) ၊ ကမာၻလႊမ္းပတ္ေျပာင္းလဲမႈႏွင့္ပါတ္သတ္ေသာ အယူအဆ (Globalization) ၊ လံုျခံဳေရးဆိုင္ရာအယူအဆသစ္ (Redefining security) စသျဖင့္ ထြက္ေပၚလာခ့ဲသည္။

ယခင္ကာလက လံုျခံဳေရးဟုဆိုလိုက္လွ်င္ ႏိုင္ငံတခု၏လံုျခံဳေရးကိုေျပးျမင္ၾကသည္။ စစ္ေရးကိစၥေတြပါတပါတည္း စဥ္းစားလာသည္။ တပ္အင္အားျဖည့္တင္းေရးႏွင့္ လက္နက္တပ္ဆင္ေရးကိစၥေတြလည္းပါသည္။ ဤအေတြးအေခၚသည္ (၂၀) ရာစုၿပီးခါနီး စစ္ေအး တိုက္ပြဲ ၿပီးစကာလအထိ ဤအတိုင္းရွိခ့ဲသည္။ ၂၀-ရာစုကာလအထိ လံုျခံဳေရး ဟုဆိုလိုက္သည္ႏွင့္ အင္အား ၿပိဳင္ဆိုင္ေနေသာ အင္အားစုႏွစ္ခုအၾကား၊ သို႔မဟုတ္ စစ္ေရးမဟာမိတ္အုပ္စု (၂) ခုအၾကား နယ္ျခားမ်ဥ္းသတ္မွတ္မႈ ကိစၥေတြပါ၀င္ခ့ဲသည္။ ႏိုင္ငံတကာ ႏိုင္ငံေရးဆက္ဆံမႈတြင္လည္း အမွားမခံ ေသာစည္းမ်ဥ္းသတ္မွတ္မူေတြထားၾကသည္။ အင္အားၿပိဳင္ဆိုင္ေနေသာအင္အားစု (၂) ခု အၾကား သံမဏိ ကန္႔လန္႔ကာ ခြဲျခား သတ္မွတ္မႈအထိရွိခ့ဲသည္။ ဥပမာအားျဖင့္ စစ္ေအးတိုက္ပြဲကာလအတြင္းက အေရွ႔ဥေရာပ-အေနာက္ ဥေရာပ၊ ေတာင္ကိုရီးယား- ေျမာက္ကိုးရီးယားစသည့္ျဖင့္ခြဲျခားခ့ဲၾကသည္။

စစ္ေအးတိုက္ပြဲၿပီးကာလတြင္ ကမာၻလံုးဆိုင္ရာလႊမ္းျခံဳေသာပဋိပကၡမ်ားသည္မည္က့ဲသို႔လာမည္နည္းဟု ေမးခြန္းထုတ္လာၾကသည္။ ႏိုင္ငံတခုႏွင့္တခုအၾကား ပဋိပကၡမ်ားကအဓိကက်လိမ့္မည္ေလာ။ မဟာမိတ္ႏိုင္ငံအုပ္စု တခုႏွင့္တခုအၾကား ပဋိပကၡမ်ားက အဓိကျဖစ္လာမည္ေလာ။ သို႔မဟုတ္ႏိုင္ငံတခုအတြင္းတြင္ လူမ်ဳိးေရးႏွင့္ဆိုင္ေသာ ပဋိပကၡမ်ားအဓိကက်လိမ့္မည္ေလာဟု စစ္ေၾကာၾကသည္။ သို႔ေသာ္လက္ေတြ႔ကမာၻတြင္ ယူဂိုဆလားဗီးယားႏိုင္ငံႏွင့္ ကြန္ျမဴနစ္ႏိုင္ငံ ႏိုင္ငံေဟာင္းမ်ား၊ တတိယကမာၻႏိုင္ငံမ်ား တြင္ပိုမိုျပင္းထန္လာေနေသာလူမ်ဳိးေရးပဋိပကၡမ်ား က ႏိုင္ငံတကာကစိုးရိမ္ဖြယ္ရာ အေျခအေနတရပ္ကိုေရာက္လာေနသည္။ ႏိုင္ငံတခု၏နယ္နမိတ္မ်ဥ္းမ်ားက အဓိကမက်ေတာ့ပဲ ႏိုင္ငံတခုအတြင္းႀကီးထြားလာေနေသာ ပဋိပကၡမ်ားက ပို၍အဓိကေနရာ ေရာက္လာေနသည္။ ယ
ခင္လံုျခံဳေရးဆိုင္ရာ အယူအဆကိုလည္းျပန္လည္ အဓိပၸါယ္ အသစ္ဖြင့္ဆိုလာသည္။

ယေန႔ျမန္မာႏိုင္ငံရွိ စစ္ေခါင္းေဆာင္မ်ားသည္ လံုျခံဳေရးကိစၥကိုတြင္တြင္က်ယ္က်ယ္ေျပာေနၾကသည္။ န၀တ၏
အေတြးအေခၚျဖစ္ေသာ တို႔တာ၀န္အေရး (၃) ပါးတြင္ပင္တိုင္းျပည္၏ အခ်ဳပ္အျခာအာဏာ မၿပိဳကြဲရန္၊ တိုင္းရင္း
သားစည္းလံုးညီၫႊတ္မႈမၿပိဳကြဲရန္ဟု အေၾကာင္းျပကာ လံုျခံဳေရးအေရးႀကီးသည္ဟု ထည့္သြင္းထားသည္။

လံုျခံဳေရး အေၾကာင္းျပကာ စစ္တပ္အင္အားကိုတိုးခ်ဲ႕ ခ့ဲသည္။ လက္နက္ဆိုင္စစ္ယႏၱယားမ်ားကို ေဒၚလာသန္း
ေထာင္ႏွင့္ ခ်ီ၍၀ယ္ယူ တပ္ဆင္ခ့ဲသည္။ လံုျခံဳေရးကိုအေၾကာင္းျပကာ နယ္စပ္ႏွင့္ေတာင္ေပၚ ေဒသအသီးသီးသို႔
ထိုးစစ္မ်ားဆင္ခ့ဲသည္။ လံုျခံဳေရးကို အေၾကာင္းျပကာ ေတာင္ေပၚသူျပည္သူအမ်ားအျပားကို ေနရပ္မွ ေမာင္းထုတ္ခ့ဲသည္။ ျပည္တြင္းတြင္လည္း အိုးအိမ္ၿခံေျမမ်ားေ႐ြ႕ ေျပာင္းခိုင္းခ့ဲသည္။ လံုျခံဳေရးကိုအ ေၾကာင္းျပကာ ႏိုင္ငံေရးအက်ဥ္းသမားမ်ားစြာႏွင့္ ေက်ာင္းသား မ်ားစြာကိုေထာင္သြင္း အက်ဥ္းခ်ထားခ့ဲသည္။ လံုျခံဳေရးကိစၥကိုအေၾကာင္းျပကာ တကၠသိုလ္ေက်ာင္းမ်ားကို ပိတ္ထားခ့ဲသည္။ ၿမိဳ႔ ႐ြာမ်ားတြင္ ေန၀င္မီးၿငိမ္းအမိန္႔၊ စစ္အုပ္ခ်ဳပ္ေရးအမိန္႔မ်ားထုတ္ျပန္ခ့ဲသည္။ န၀တသည္ လံုျခံဳေရးကို အႀကိမ္ႀကိမ္ေျပာေန လွ်က္ကပင္ ပို၍ လံုျခံဳေရးမ့ဲေသာအေျခအေနကိုဆိုက္ေရာက္ေနရသည္။

အနာဂတ္အတြက္ေရွ႕တန္းစစ္မ်က္ႏွာသည္ မည္က့ဲသို႔ျဖစ္လာမည္နည္း။ ဤအခ်က္သည္ လံုျခံဳေရးအတြက္အေရးႀကီးသည္။

အခ်ဳိ႕ပညာရွင္မ်ားက အနာဂါတ္တိုင္းျပည္တခုႏွင့္ တခုအၾကား၊ မဟာမိတ္အုပ္စုတခုႏွင့္ တခုအၾကားပဋိပကၡသည္အဓိကမက်။ တိုင္းျပည္တခုအတြင္းရွိ လူမ်ဳိးစုခ်င္း၊ ဘာသာေရးဆိုင္ရာခ်င္းျဖစ္ေသာ ပဋိပကၡမ်ားကသာ ပို၍ အေရးႀကီးလာမည္ဟုဆိုၾကသည္။ သူတို႔က ယူဂုိဆလားဗီးယားႏိုင္ငံအတြင္းစစ္ပြဲမ်ား။ အာဖကန္နစၥတန္၊ ဘူ႐ြန္ဒီ၊ လိုင္ေဘးရီးယား၊ ရ၀န္ဒါ၊ ဆိုမာလီယာ၊ သီရိလကၤာ၊ ဆူဒန္ႏိုင္ငံမ်ားအတြင္း ထင္သာျမင္သာေသာ ပဋိပကၡမ်ားကိုေထာက္ျပၾကသည္။

အခ်ဳိ႕ ပညာရွင္မ်ားကမူ ယခင္စစ္ေရးၿပိဳင္ဆိုင္မႈေဟာင္း၊ အာဏာၿပိဳင္ဆိုင္မႈေဟာင္းမ်ားသည္ တစံုတရာအတိုင္းအတာ အထိအဆံုးအျဖတ္ေပးေနလိမ့္ဦးမည္ဟု ေထာက္ျပသည္။ ပါေမာကၡကဲန္နက္ ေ၀ါဇ့္က ယခင္ၿပိဳင္ဆိုင္မႈ ေဟာင္းမ်ား ျဖစ္ေသာ ဂ်ာမနီ၊ ဂ်ပန္တို႔သည္ အသစ္အျဖစ္ျပန္လည္ေခါင္းေဆာင္ထလာေနသည္။

အင္အားႀကီးထြားလာေနေသာ တရုပ္ႏိုင္ငံ၏ လက္နက္တပ္ဆင္ေနမႈ သည္လည္း အေမရိကန္၏အင္အားခ်ိန္
ခြင္လွ်ာအသာစီးရေနမႈကို ၿခိမ္းေျခာက္လာလိမ့္မည္ဟု ေျပာခ့ဲသည္။ တိုင္းျပည္မ်ားသည္ ဓနႏွင့္လံုျခံဳေရးျပည့္
စံုရန္ ႀကိဳးပမ္းၾကသည္။ ထိုသို႔ျပည့္စံုလာေသာ အေျခအေနရွိသည္ဟု ပဋိပကၡကို ဦးတည္လာေနသည္ဟု သူက
ေဖာ္ျပေနသည္။

ပါေမာကၡ ဆင္ျမဴရယ္ ဟန္တင္တန္ကေတာ့ ယဥ္ေက်းမႈႀကီးမ်ားအၾကားတြင္ရွိေသာ ပဋိပကၡမ်ားသည္ပိုအေရး
ႀကီးေသာ အဆံုးအျဖတ္အခန္းက႑က ရွိလိမ့္မည္ဟုေျပာခ့ဲသည္။ အေနာက္တိုင္းယဥ္ေက်းမႈ (ဥေရာပ၊ ေျမာက္အေမရိက) ႏွင့္ ဆလားဗစ္-ေအာ္သိုေဒါက္ယဥ္ေက်းမႈ ( ရုရွား၊ ယူကရိန္း၊ ဆားဗီးယား ) ၊ အစၥလာမ္ယဥ္ေက်းမႈ၊ ဂ်ပန္၊ တရုပ္ (ကြန္ျဖဴးရွပ္ယဥ္ေက်းမႈ) တို႔ ထိပ္တိုက္ေတြ႔ၾကလိမ့္မည္ဟု ေျပာခ့ဲသည္။ ႏိုင္ငံ၏အခန္းက႑သည္ အဆံုးအျဖတ္ေပးေသာ အခန္းတြင္ဆက္လက္တည္ရွိေနလိမ့္မည္၊ သို႔ေသာ္ ပဋိပကၡသည္ႏိုင္ငံတို႔၏ နယ္နမိတ္ အတိုင္းျဖစ္ပြားေနလိမ့္မည္မဟုတ္ဟု သူ႔အယူအဆကိုေဖာ္ျပခ့ဲသည္။

အခ်ဳိ႕ပညာရွင္မ်ားကေတာ့ စစ္မ်က္ႏွာသစ္သည္ ႏိုင္ငံမ်ားအၾကားႏွင့္ ယဥ္ေက်းမႈခ်င္းထိပ္တိုက္ ေတြ႔ျခင္းအားျဖင့္ ျဖစ္လိမ့္မည္မဟုတ္ဟုေျပာသည္။ အေမရိကန္သမၼတ၏ လံုျခံဳေရးအႀကံေပးပုဂၢိဳလ္တဦးျဖစ္သူ အဲန္တိုနီလိက္ခ္ကေတာ့ ဒီမိုကေရစီႏွင့္ေစ်းကြက္စီးပြားေရးတန္ဖိုးမ်ားကို လက္ခံေသာလူ႔အသိုင္းအ၀ိုင္းႏွင့္ လက္မခံေသာအသိုင္း အ၀ိုင္းၾကားျဖစ္လိမ့္မည္ဟု ဆိုခ့ဲသည္။ ကမာၻ႔အသိုင္းအ၀ိုင္းကလက္ခံ ေသာတန္ဖိုးမ်ားကို ျငင္းပယ္ေနေသာႏိုင္ငံ မ်ား၊ အက်ဥ္းခံလူ႔အဖြဲ႔အစည္းမ်ား၊ အၾကမ္းဖက္မႈကိုေထာက္ပ့ံ ေနသာ ႏိုင္ငံမ်ား၊ နဴးကလီးယားႏွင့္လူအစုလိုက္ အၿပံဳလိုက္ေသေစႏိုင္ေသာဓါတုလက္နက္မ်ား ထုတ္ရန္ႀကိဳးပမ္းေနေသာ ႏိုင္ငံမ်ား စသျဖင့္ေခါင္းမာေသာ၊ ဥပေဒျပင္ပေရာက္ေနေသာ ႏိုင္ငံမ်ားႏွင့္ျဖစ္ေပလိမ့္မည္ဟု ဆိုခ့ဲသည္။

မည္သို႔ပင္ျဖစ္ေစ ကမာၻႀကီး၏အနာဂတ္စစ္မ်က္ႏွာအေပၚအဓိပၸါယ္ဖြင့္ပံုခ်င္း ကြဲျပာေနေစကာမူ လုံျခံဳေရးႏွင့္ပါတ္သတ္၍ ျပန္လည္ဖြင့္ဆိုရန္ ႀကိဳးစားလာေနမႈကိုျမင္ေနရသည္။ ဤအခ်က္သည္အနာဂါတ္အတြက္ မူ၀ါဒမ်ားေရးဆြဲ ခ်မွတ္္ေရးတြင္လည္း အေရးႀကီးလာလိမ့္မည္ျဖစ္သည္။

အတြင္းမွၿခိမ္းေျခာက္မႈမ်ား

အခ်ဳိ႕ပညာရွင္မ်ားကေတာ့ ကမာၻႀကီးလံုျခံဳေရးႏွင့္တည္ၿငိမ္မႈကို ၿခိမ္းေျခာက္ေနေသာ အခ်က္မ်ားကိုပင္မႏိုင္ငံေရး အင္အားစုတို႔အား ၿပိဳင္မႈေၾကာင့္ျဖစ္လာခ့ဲသည္မဟုတ္။ ႏိုင္ငံတို႔၏ နယ္နမိတ္ လကၡဏာကိုလည္းမေဆာင္ဟု ေလ့လာေဖာ္ျပၾကသည္။ ႏိုင္ငံတခု၊ အုပ္စုတခု၊ ယဥ္ေက်းမႈတခုအတြင္းရွိ လူမ်ဳိးေရး၊ ဘာသာေရး၊ လူ႔အဆင့္အတန္း၊ စီးပြားေရးခြဲေ၀မႈ အေျခေနတို႔ကို အေျခခံေသာမီးပြားမ်ား မွစတင္ကာ ေပၚေပါက္လာတတ္ၿမဲျဖစ္သည္ဟု ဆိုသည္။

ပဋိပကၡတို႔သည္ ပိုင္းျခားသတ္မွတ္ထားေသာ ေျမပံုမ်ားအတိုင္းမလာ၊ လူ႔အဖြ႔ဲအစည္းတခုအတြင္းရွိ စီးပြားေရး
ေဆာင္႐ြက္မႈ၊ အသားအေရာင္အေသြးကြဲျပားမႈ၊ ဇာတ္စနစ္ခြဲျခားမႈ၊ လူဦးေရတိုးတက္မႈ၊ သဘာ၀ပါတ္၀န္းက်င္
ပ်က္ဆီးမႈ၊ လူမ်ဳိးဘာသာကြဲျပားမႈ စသျဖင့္မွ သာအေျချပဳလာမည္ဟုေဖာ္ျပသည္။ လံုျခံဳေရးအယူအဆကို လူ
သားတဦးခ်င္းဆိုင္ရာ လံုျခံဳေရးဆိုင္ရာ လံုျခံဳေရးအယူအဆ ( Human security ) အျဖစ္ ပို၍ အဓိပၸါယ္ဖြင့္ဆိုျပ
လာၾကသည္။ လူသားတဦးခ်င္းဆိုင္ရာ လံုျခံဳေရးအယူအဆ ( Human security ) ဆိုသည္မွာ မည္က့ဲသို႔ အခ်က္
မ်ား ပါ၀င္ပါသနည္း။

၁။ ခ်မ္းသာသူက ပို၍ခ်မ္းသာ၊ ဆင္းရဲသူကပို၍ဆင္းရဲလာ၊ ကြာဟလာေသာလူမႈေရးေခ်ာက္ႀကီး

လြန္႔ခ့ဲေသာ ( ၂၅ ) ႏွစ္ခန္႔မွစ၍ ကမာၻႀကီးသည္ပို၍ႂကြယ္၀လာသည္ဆိုသည္။ ကမာၻေစာင့္ၾကည့္ေလ့လာေရးသိပၸံ အဆိုအရ ကမာၻႀကီး၏ႏွစ္စဥ္၀င္ေငြသည္ ၁၉၇၀ တြင္ ( ၁၀ ဒႆမ ၁ ထရီလီယံ ) ေဒၚလာရွိရာမွ ၁၉၉၄ တြင္ ( ၂၀ ထလီရီယံ ) ေဒၚလာ၀င္ေငြ ရွိလာသည္ဟု ကမာၻလံုးတခုလံုးအေနႏွင့္ တိုင္းတာေဖာ္ျပသည္။

ကမာၻႀကီး၏ ႂကြယ္၀ခ်မ္းသာသူ (၅ ပံုတစ္ပံု) သည္ ကမာၻႀကီး၏ ထုတ္လုပ္ေသာ လူသံုးကုန္ပစၥည္းႏွင့္ ၀န္ေဆာင္မႈ (၈၆%) ကိုစားသံုးေနၾကသည္။ ထိုအခ်ိန္တြင္ ကမာၻ႔အဆင္းရဲဆံုးလူသား ( ၅ ပံုတပံု ) သည္ ၄င္း၏
( ၁. ၃ %) ကိုသာခံစားခြင့္ရရွိၾကသည္။ ကမာၻ႔ ႂကြယ္၀ခ်မ္းသားသူ ( ၅ ပံုတစ္ပံု ) သည္ကမာၻႀကီး
၏ ထုတ္လုပ္ေသာ အသားႏွင့္ငါး (၄၅ %) ၊ စြမ္းအင္အားလံုး၏ ( ၅၈ %)၊ စကၠဴအားလံုး၏
( ၈၄ %)၊ တယ္လီဖုန္းဆက္သြယ္မႈ၏ ( ၇၄%) ၊ ေမာ္ေတာ္ယာဥ္မ်ားအားလံုး၏ ( ၈၇ %)
ကို ပိုင္ဆိုင္စားသံုးေနၾကသည္။ ထူးကဲခ်မ္းသာသူမ်ားအေနျဖင့္ ကမာၻ႔အခ်မ္းသာဆံုးပုဂၢိဳလ္ (၃) ဦး၏ပိုင္ဆိုင္ေသာရပိုင္ခြင့္သည္ ကမာၻ႔အဆင္းရဲဆံုးႏိုင္ငံ ( ၄၈ ) ႏိုင္ငံေပါင္း၏ျပည္တြင္းအသားတင္ ထုတ္ကုန္တန္ဖိုးထက္ပို၍ ႂကြယ္ ၀ခ်မ္းသာသည္။ ထိုအခ်ိန္တြင္ ယေန႔အာဖရိကလူထု၏ တအိမ္ခ်င္း ပ်မ္းမွ် စားသုံးမႈသည္ လြန္ခ့ဲေသာ (၂၅) ႏွစ္ကထက္စာလွ်င္ ( ၂၀ %) ပို၍ဆင္းရဲလာသည္။ ေနာက္ဆံုးႏိႈင္းယွဥ္ျပရလွ်င္ အေမရိကန္လူမ်ဳိးမ်ား၏ ႏွစ္စဥ္အလွကုန္ေကာ္စမစ္တစ္မ်ာအတြက္ ေဒၚလာ (၈ ဘီလီယံ) သံုးစြဲေနခ်ိန္တြင္၊ ကမာၻတခုလံုး ရွိလူမ်ား၏ အေျခခံပညာေရးအတြက္ေထာက္ပံ့ေငြမွာ စုစုေပါင္းထက္စာလွ်င္ ေဒၚလာ (၂ ဘီလီယံ) ပို၍မ်ားေနေသးသည္။

အလားတူပင္ ႏိုင္ငံတခုအတြင္း၌လည္း ဆင္းရဲ-ခ်မ္းသာကြာဟမႈ ႀကီးထြားလာေနသည္။ ထြန္းသစ္လာေသာ
လူလတ္တန္းစားလူထုမ်ား ေပၚေပါက္လာေနသည္ႏွင့္အညီ လူမႈေရးကယ္ဆယ္မႈ ပိုက္ကြန္အတြင္းမွ ကၽြံက်သြားရေသာ လူဆင္းရဲမ်ားသည္လည္း အမ်ားအျပား။ ဥပမာအားျဖင့္ စီးပြားေရးအားေကာင္းလာေသာ တရုပ္ျပည္ကိုၾကည့္။ ေက်းလက္မွလူမ်ားသန္းႏွင့္ခ်ီ၍ ၿမိဳျပမ်ားေပၚတက္လာၾကသည္။ ၿမိဳ႔ ျပမ်ားတြင္ တကၠစီဒရုိင္ဘာျဖစ္ျဖစ္၊ ေဆာက္လုပ္ေရးလုပ္ငန္းမ်ားတြင္ ျဖစ္ျဖစ္အလုပ္လြယ္သည္။ ေက်းလက္တြင္ အလုပ္မရွိ။ ၿမိဳ႔ျပ-ေက်းလက္ဖြ႔ံၿဖိဳးမႈ ကြာဟမႈ ကလည္းႀကီးထြားေနသည္။ ေက်းလက္မွလူအမ်ားက ၿမိဳ႔ျပသို႔ေ႐ြ႕ သည္။ ၿမိဳ႕ျပအပါအ၀င္ ႏိုင္ငံအတြင္းမွ လူအမ်ားက လုပ္ခပိုရရွိရာအိမ္နီးခ်င္းႏိုင္ငံမ်ား၊ ႏိုင္ငံျခားသို႔ အစုၿပံဳလိုက္ေ႐ြ႕ ေနၾကျပန္သည္။

၂။ လူ႔အခြင့္အေရးႏွင့္ လူသားဂုဏ္သိကၡာ

ဂလိုဘယ္လိုက္ေဇးရွင္းေၾကာင့္ လြန္ခ့ဲေသာဆယ္စုႏွစ္မ်ားအတြင္း လူ႔အခြင့္အေရးမ်ားတိုးတက္ရရွိလာသည္ဟု
ေျပာလွ်င္လည္း မွန္သေလာက္ မွန္သည္။ ခ်ီလီႏိုင္ငံတြင္ ႏိုင္ငံေရးလြတ္လပ္ခြင့္ႏွင့္ တည္ၿငိမ္မႈတိုးတက္ရရွိလာခ့ဲ သည္။ အေမရိကန္ႏိုင္ငံၿမိဳ႕ျပမ်ားေပၚရွိ လမ္းမမ်ားႏွင့္ လက္တင္အေမရိကတိုက္ႏိုင္ငံမ်ားတြင္ ၿငိမ္းခ်မ္းေရး၊ တည္ၿငိမ္ေရးအရသာကို လူထုမ်ားခံစားခြင့္ရရွိလာခ့ဲၾကသည္။ သို႔ေသာ္လူ႔ အခြင့္အေရးႏွင့္ လူသားဂုဏ္သိကၡာကို မခံစားရေသာ ျပည္သူအမ်ားအျပား ရွိေနေသးသည္။အိႏိၵယႏိုင္ငံတြင္ ဇာတ္နိမ့္၊ ဇာတ္ျမင့္စနစ္ျဖင့္ ခြဲျခား ေနဆဲ။

အမ်ဳိးသမီးမ်ားမွာလည္း လူ႔အဖြဲ႔အစည္းအတြင္း အသိအမွတ္ျပဳေနရာေပးမခံရပဲ ခြဲျခားဖိႏွိပ္ခံေနရဆဲ။ အိႏိၵယႏိုင္
ငံတြင္ ေဒါင္ရီစနစ္ေခၚ ေယာက်ၤားကို အမ်ဳိးသမီးကတင္ေတာင္းရေသာ စနစ္ေၾကာင့္ အမ်ဳိးသမီးမ်ားစြာ ဖိႏွိပ္ခံရ၊
မိမိကိုယ္ကိုသတ္ေသေနၾက ရဆဲ။ ထို႔အျပင္ တိုင္းရင္းသားလူနည္းစုအမ်ားစုမွာ သူတို႔၏ ယဥ္ေက်းမႈ၊ ကိုယ္ပိုင္
ဓေလ့ထံုးတမ္းစဥ္လာမ်ားႏွင့္ ကိုယ္ပိုင္ျပဌာန္းခြင့္ကို ျငင္းပယ္ခံေနၾကရဆဲရွိသည္။ သူတို႔ေဒသရွိ သဘာ၀ပါတ္
၀န္းက်င္အရင္းအျမစ္မ်ားကို သူတို႔ဆႏၵ၊ အက်ဳိးစီးပြားမပါပဲ ထုတ္ယူေရာင္းခ်ခံ ေနရဆဲျဖစ္သည္။ ထို၏ အက်ဳိး
ဆက္အျဖစ္လူ႔အခြင့္အေရးခ်ဳိးေဖာက္မႈမ်ားႏွင့္ အဓမၼေျပာင္းေ႐ႊ႕ ခံရမႈမ်ား၊ အဓမၼလုပ္အားေပးေစခိုင္းခံေနရမႈ
မ်ား ရွိေနဆဲျဖစ္သည္။

၃။ ရုန္းရင္းဆန္ခတ္ ေငြေၾကးစီးဆင္းမႈႏွင့္ စီးပြားေရးလံုျခံဳမႈ

၁၉၉၇-၁၉၉၉ တြင္ ျဖစ္ပြားခ့ဲေသာ အာရွေငြေၾကးအၾကပ္အတည္းေၾကာင့္ ကမာၻ႔ေငြေၾကးေစ်းကြက္၏ ထိခိုက္
ႏိုင္ပံုအႏၱရာယ္ကိုလူအမ်ား သိလာခ့ဲၾကသည္။ အေရွ႕ေတာင္အာရွႏွင့္ အေရွ႕အာရွႏိုင္ငံမ်ားအေနျဖင့္ သူတို႔တိုင္း
ျပည္အတြင္းရွိေငြေၾကးဆိုင္ရာ ထိန္းခ်ဳပ္မႈမ်ား ေလ်ာ့ခ်ေပးကာ၊ ေငြေၾကးေစ်းကြက္ကို လြတ္လပ္စြာ ဖြင့္ေပးခ့ဲ
ၾကသည္။ ၁၉၉၄-မွ ၁၉၉၇ ခုႏွစ္ကာလအတြင္း ေတာင္ကိုးရီးယား၊ ထိုင္း၊ အင္ဒိုနီးရွား၊ မေလးရွားႏိုင္ငံမ်ားသို႔
ေငြေၾကးေစ်းကြက္အတြင္း ေစ်းကစားရန္ ယာယီေငြေၾကးျမႇပ္ႏွံမႈ (Portfolio Investment) အေမရိကန္ေဒၚလာ
ဘီလီယံေပါင္း (၁၄၆) စီး၀င္လာခ့ဲသည္။ ထိုေငြပူမ်ားက အိမ္ေျမေစ်းကြက္၊ စေတာ့ရွယ္ယာေစ်းကြက္ႏွင့္ ကာလ တိုရင္းႏွီးျမႇပ္ႏွံမႈမ်ားသို႔ သြားသည္။ ရင္းႏွီးသူမ်ားက တိုင္းျပည္မ်ား၏စီးပြားေရးအေျခအ ေနကိုအခြင့္ေကာင္းယူကာ ၁၉၉၇ ခုႏွစ္တြင္ တၿပိဳင္နက္ျပန္ထုတ္သြားၾကသည္။ အျမတ္အစြန္းမ်ားမ်ားရႏိုင္ရန္ အေျခအေနအေပၚကစားၾကသည္။ ထိုအေျခအေနတြင္ အစိုးရ ဘ႑ာတိုက္မ်ားမွ အရံစုေဆာင္းေငြမ်ားျဖဴကာ ျပာကာက်သြားခ့ဲသည္။ အလုပ္လက္မ့ဲ အေရအတြက္ ခ်က္ခ်င္း (၂) ဆတက္ခ့ဲရသည္။ ကိုးရီးယားႏိုင္ငံတြင္ ကုမၸဏီ(၂၀၀) ေက်ာ္ပိတ္ခ့ဲရသည္။ အလုပ္သမား (၄၀၀၀) ေက်ာ္ေန႔စဥ္အလုပ္လက္မ့ဲ ျဖစ္ရသည္။ အင္ဒိုနီးရွားတြင္ ႏိုင္ငံတြင္ အလုပ္လက္မ့ဲ ၁၃. ၇ သန္းအထိခ်က္ခ်င္းတက္သြားရသည္။ ထိုင္းႏိုင္ငံတြင္ အလုပ္လက္မ့ဲ ၇ သိန္းရွိရာမွ ခ်က္ခ်င္း ၁ . ၃ သန္းျဖစ္ခ့ဲရသည္။

၄။ အလုပ္လံုျခံဳေရးႏွင့္ ၀င္ေငြလံုျခံဳေရး

ဂလိုဘယ္လိုက္ေဇးရွင္းေၾကာင့္ စီးပြားေရးႏွင့္ လုပ္ငန္းခြင္ ေနရာခ်မႈ ျပင္ဆင္မႈမ်ား ေန႔စဥ္ျဖစ္ေပၚေနရသည္။ နည္း ပညာသိပ္မလိုအပ္ေသာ လုပ္ငန္းမ်ား၊ စက္ရုံမ်ားကို လုပ္ခခ်ဳိသာေသာ တတိယႏိုင္ငံမ်ားဖက္သို႔ ေ႐ႊ႕ ေျပာင္းေနသည္။ ကုမၸဏီအခ်င္းခ်င္းပူးေပါင္းမႈ၊ အေရာင္းအ၀ယ္လုပ္မႈေၾကာင့္ လူအမ်ားအလုပ္ျပဳတ္ရျပန္သည္။ ဤအေျခ အေနကို ဖြ႔ံၿဖိဳးၿပီးႏိုင္ငံမ်ားမွာေရာ၊ ဖြ႔ံၿဖိဳးဆဲႏိုင္ငံမ်ားတြင္ပါ ၾကံဳေနရသည္။ ဂလိုဘယ္လိုက္ေဇးရွင္းက လူအမ်ား၏အလုပ္လံုျခံဳေရးႏွင့္ ၀င္ေငြလံုျခံဳေရးကို ၿခိမ္းေျခာက္၍ေနသည္။ ထို႔အျပင္ ေပ်ာ့ေျပာင္းေသာ လုပ္အားေစ်းကြက္ေပၚလစီ (Flexible labour policies) ေၾကာင့္ လုပ္သားမ်ားထိခိုက္နစ္နာေနၾကရသည္။ မိမိႏိုင္ငံအတြင္း ရင္းႏွီးျမႇပ္ႏွံမႈ မ်ားလာေစေရးအတြက္ အစိုးရမ်ားက အလုပ္သမားသပိတ္မ်ားမရွိေစရဟု တာ၀န္ယူသည္။ အလုုပ္သ မားသမဂၢမ်ား မဖြဲ႔ႏိုင္ေစရန္ ဖိႏွိပ္သည္။ မိမိလုပ္သားမ်ားကို မိမိဖိႏွိပ္ကာႏိုင္ငံျခားေငြရေရးအတြက္ ႏိုင္ငံျခား ကုမၸဏီႀကီးမ်ားကို မ်က္ႏွာခ်ဳိေသြးၾကသည္။ ဤအျဖစ္မ်ားကအလားတူပင္။ ျပင္သစ္၊ ၿဗိတိန္၊ ဂ်ာမနီႏိုင္ငံမ်ားတြင္လည္း လုပ္သားမ်ားအခြင့္အ ေရးကာကြယ္ေပးေသာ ဥပေဒမ်ားေလ်ာ့ရည္း၍ လာေနသည္။ ႏိုင္ငံတခု၏ စီးပြားေရးတိုး တက္ႏႈန္းႏွစ္စဥ္ ျပေနသည္ကတျခား၊ အလုပ္လက္မ့ဲအေရအတြက္က မေလ်ာ့သြားခ့ဲ၊ တျခားဘာသာျဖစ္ေနခ့ဲရ သည္။ ဥေရာပတိုက္တြင္ အလုပ္လက္မ့ဲ (၃၅) သန္းရွိေနဆဲျဖစ္သည္။ လက္တင္အေမရိက တိုက္တြင္ လူအမ်ား
အလုပ္တိုးတက္လာရေသာ္လည္း လုပ္သားမ်ား၏ ( ၈၅ %) မွာ အလုပ္သမားအခြင့္အေရးမရွိေသာ ေမွာင္ခို စီးပြားေရးက႑ (Inforaml sector) တြင္ လုပ္ေနၾကရဆဲျဖစ္သည္။


၅။ က်န္းမာေရးလံုျခံဳမႈ

လူအမ်ားခရီးသြားလာမႈ၊ ကူလူးဆက္ဆံမႈႏွင့္အတူ ေအ-အိုင္-ဒီ-အက္စ္ျပန္႔ပြားမႈ ႏႈန္းကလည္း ေၾကာက္ခမန္းလိလိတိုးေနသည္။ ၁၉၉၈ ခုႏွစ္စာရင္းအရ လူသန္းေပါင္း (၃၃) သန္းမွာ ေအ-အိုင္-ဒီ-အက္စ္ ေရာဂါ ကူးစက္မႈခံေန ရၿပီး၊ ထိုႏွစ္တြင္ပင္ ေနာက္ထပ္လူ (၆) သန္း ထပ္မံကူးစက္ဖြယ္ျဖစ္သည္။ ေန႔စဥ္ လူ (၁၆၀၀၀) ထပ္မံအသစ္ကူူးစက္ျပန္႔ပြားေနသည္။ ထိုသူမ်ားအနက္မွ ( ၉၅ %) မွာ ဖြံ႔ၿဖိဳးဆဲႏိုင္ငံမ်ားတြင္ ေနထိုင္သူမ်ားျဖစ္ၾက သည္။ ထို႔အျပင္အျခာေးသာ လူဆင္းရဲေရာဂါမ်ားျဖစ္ေသာ၊ ကူးစက္ေရာဂါမ်ားျဖစ္ေသာ တီဘီ၊ ငွက္ဖ်ား၊ ကာလ၀မ္းေရာဂါမ်ားေၾကာင့္ ႏွစ္စဥ္လူအေျမာက္အမ်ား ေသေၾကေနၾကျပန္သည္။ ထိုအခ်ိန္တြင္ အစိုးရမ်ားကအသံုး စားရိတ္ကိုေလ်ာ့ခ်ရာ၌ က်မ္းမာေရး၊ ပညာေရးက႑မ်ားကို ေလ်ာ့ခ်၍ေနသည္။ က်မ္းမာေရး၀န္ေဆာင္မႈလုပ္ငန္း မ်ားကို ပုဂၢလိက ကူပၼဏီမ်ားလက္သို႔ ထိုးအပ္ေနၾကသည္။


၆။ ယဥ္ေက်းမႈလံုျခံဳေရး

ဂလိုဘယ္လိုက္ေဇးရွင္းေၾကာင့္ လူအမ်ား၏ယဥ္ေက်းမႈႏွင့္ တီထြင္ဖန္တီးႏိုင္မႈမ်ားကို ပြင့္လန္းသြားေစသည္ေတာ့မွန္သည္။ အသိအျမင္မ်ားႏွင့္ ဗဟုသုတမ်ား အျပန္အလွန္စီးဆင္းလာႏိုင္သည္။ သို႔ေသာ္ေစ်းကြက္ႏွင့္ အတူ သယ္ေဆာင္လာေသာ ယဥ္ေက်းမႈၾသဇာကႀကီးလွသည္။ အျခားေသာ ယဥ္ေက်းမႈမ်ားကို တိတ္သြားေစသည္။ ေစ်းကြက္ႏွင့္အတူပါလာေသာ ယဥ္ေက်းမႈကသာ ေနရာခ်ဲ႕ ထြင္ယူထားေတာ့သည္။ မဟတၱမ ဂႏၵီကေျပာဘူးသည္။ “ျပင္ပမွလာေသာ ယဥ္ေက်းမႈမ်ားေၾကာင့္မိမိ၏ အိမ္နံရံမ်ားပြင့္ထြက္ လႊင့္ပ်ံသြားပါေစ။ လြတ္လြတ္လပ္လပ္ စီး၀င္ပါေစ။ သို႔ေသာ္ မိမိရပ္တည္ေနေသာေျမသား လြင့္ထြက္သြားသည္အထိေတာ့ လက္မခံႏိုင္” ဟူ၍ျဖစ္သည္။ ယေန႔ကာလ ယဥ္ေက်းမႈက ဖက္မညီ။ တဖက္သတ္ျဖစ္ေနရသည္။ ခ်မ္းသာေသာ ႏိုင္ငံမ်ားဆီက ယဥ္ေက်းမႈမ်ားသာ ဆင္းရဲေသာေဒသမ်ားသို႔ စီးဆင္းေနၾကကုန္သည္။

၇။ လူပုဂၢိဳလ္တဦးခ်င္း၏ လံုျခံဳေရး

ယေန႔ကာလတြင္ ရာဇသတ္သားမ်ားက ဂလိုဘယ္လိုက္ေဇးရွင္းကို အခြင့္ေကာင္းယူလာၾကသည္။ အဆင့္ျမင့္ ဆက္သြယ္ေရးနည္းပညာမ်ားကို သံုးလာၾကသည္။ အဆင့္ျမႇင့္ဘဏ္စနစ္မ်ားကို သံုးလာသည္။ ႏိုင္ငံတကာ ရာ
ဇ၀တ္ဂိုဏ္းမ်ားက ပို၍ေခတ္မွီလာၾကသည္။ မူးယစ္ ေဆး၀ါး၊ အမ်ဳိးသမီး၊ လူကုန္ကူးမႈ၊ ေငြမဲခ၀ါခ်မႈ၊ လက္နက္
ေမွာင္ခိုေရာင္း၀ယ္မႈမ်ားကို ပို၍စနစ္တက်ေဆာင္႐ြက္လာေနၾကသည္။ ဘယ္ရာရုစ္ႏိုင္ငံတြင္ မူးယစ္ေဆး၀ါး
ကိစၥႏွင့္ ပါတ္သတ္ေသာ ရာဇ၀တ္မႈက ၁၉၉၀ တြင္ လူတသိန္းလွ်င္ (၄) မူႏႈန္းသာရွိရာမွ ၁၉၉၇ ခုႏွစ္တြင္
(၂၆) မႈအထိတိုးတက္လာသည္။ အလားတူ ရုရွား၊ အက္စတိုးနီးယား၊ ေတာင္အာဖရိက၊ အင္ဂိုလာ၊ မိုဇမ္္္ဘစ္
ႏိုင္ငံမ်ားတြင္ ရာဇ၀တ္မႈမ်ားပိုမ်ားလာသည္။ ထိုအမႈမ်ားကို ႏိုင္ငံတကာဒုစရိုက္ဂုိဏ္းမ်ားက က်ဴးလြန္ၾကျခင္း
ျဖစ္သည္။ အမ်ဳိးသမီးမ်ားကို လူကုန္ကူး ေရာင္းခ်ျခင္းႏွင့္ ပါတ္သတ္၍ အေနာက္ဥေရာပသို႔ တႏွစ္လွ်င္ အမ်ဳိး
သမီး (၅၀၀,၀၀၀) ခန႔္ ျပည့္တန္ဆာလုပ္ရန္ တင္ပို႔ေရာင္းခ်ခံေနရသည္။

ထို႔အတူ အစိုးရမ်ားကက်ဴးလြန္ေသာ၊ ရာဇ၀တ္ဂိုဏ္မ်ားမွက်ဴးလြန္ေသာ လူ႔အခြင့္အေရးခ်ဳိးေဖာက္မႈမ်ား ကလည္းအေတာမသတ္ႏိုင္ ရွိေနၾကေသးသည္။ အခ်ဳိ႕ႏိုင္ငံမ်ားကေတာ့ အမ်ဳိးသားလူ႔အခြင့္အေရးေကာ္မ ရွင္မ်ား၊ အြမ္ဘာ့စ္မန္႔ေကာ္မရွင္ (Ombudsmen commission) မ်ားဖြဲ႔စည္းကာ တတ္ႏိုင္သမွ် ကာကြယ္ေပးၾကသည္။

၈။ သဘာ၀ပတ္၀န္းက်င္ လံုျခံဳေရး

စဥ္ဆက္မျပတ္ျဖစ္ပြားေနေသာ သဘာ၀ပါတ္၀န္းက်င္ပ်က္သုဥ္းမႈက အေရးေပၚအေျခအေနသို႔ ေရာက္လုနီးၿပီဟု ေဖာ္ျပၾကသည္။ တကမာၻလံုးရွိ လူသားမ်ားအားလံုးကို ၿခိမ္းေျခာက္ေနေသာ ကမာၻတခုလံုးတြင္ လူသား သန္း (၅၀၀) ေက်ာ္မွာ ဘ၀ပ်က္လုခမန္းခံစားေနၾကရ ၿပီျဖစ္သည္။ ငါး၊ ပုဇြန္၊ စကၠဴႏွင့္ အျခားေသာႏိုင္ငံျခား ပို႔ကုန္ မ်ားေၾကာင့္လည္း သဘာ၀ပါတ္၀န္းက်င္ပို၍ပ်က္စီးေစရသည္။ အခ်ဳိ႕က ျမစ္မ်ားထုတ္ေရာင္းသည္။ အခ်ဳိ႕က သယံဇာတကို လြယ္လြယ္ခ်ေရာင္းစားသည္။ သစ္ပင္ခုတ္ေရာင္းစားသည္။ ထိုကိစၥမ်ားတြင္ လူထုမ်ား၏ ဆႏၵၾကားခြင့္မရွိ၊ လူထုမ်ား၏ စိုးရိမ္္ပူပန္မႈကိုၾကားခြင့္ မရႏိုင္ေသး။ လူအမ်ားပိုင္ေသာ သဘာ၀ပါတ္၀န္းက်င္ကို လူတစုက ဆံုးျဖတ္ လုပ္ကိုင္ဖ်က္ဆီးေနဆဲ ျဖစ္သည္။ သဘာ၀ပါတ္၀န္းက်င္ ပ်က္စီးမႈသည္ ႏိုင္ငံမ်ား၏နယ္နမိတ္မ်ားကို ဂရုထားလိမ့္မည္မဟုတ္။ လူသား အားလုံးကို အက်ဳိးသက္ေရာက္ေစမည္သာ ျဖစ္သည္။

၉။ ႏိုင္ငံေရးႏွင့္ လူမႈအသိုင္းအ၀ိုင္း လံုျခံဳေရး

လူသားအမ်ားတြင္ ႏိုင္ငံေရးႏွင့္ လူမႈအသိုင္းအ၀န္း လံုျခံဳေရးမရွိေသာ တည္ၿငိမ္မႈမရွိေသာ အျခအေနကိုခံစား
ေနၾကရဆဲျဖစ္သည္။ လူမႈေရးတင္းမာမႈမ်ား၊ ႏိုင္ငံေရးမတည္ၿငိမ္မႈမ်ား၊ လူမႈအဖြဲ႔အစည္းမ်ားအခ်င္းခ်င္း ရန္ၫႇဳိး
သိုအမုန္းထားမႈေၾကာင့္ ပဋိပကၡမ်ား ဆက္လက္ျဖစ္ပြြားေနရဆဲျဖစ္သည္။ ၁၉၈၉ ခုႏွစ္္မွ ၁၉၉၈ ခုႏွစ္အတြင္း
ကမာၻေပၚတြင္ လက္နက္ကိုင္ပဋိပကၡေပါင္း (၆၁) ခုဆက္လက္ ျဖစ္ပြားေနဆဲျဖစ္ၿပီး၊ ထိုလက္နက္ကိုင္ ပဋိပကၡ
မ်ားအနက္မွ (၃) ခုသာလွ်င္ ႏိုင္ငံအခ်င္းခ်င္းတိုက္ေသာ စစ္မ်ားျဖစ္သည္။ အမ်ားစုမွာ ျပည္တြင္းအတြင္း မိမိ
အမ်ဳိးသားအခ်င္းခ်င္းျဖစ္ၾကရေသာ ပဋိပကၡမ်ား ျဖစ္ေနသည္။

လူသားဆိုင္ရာလံုျခံဳေရးအယူအဆ

လူသားဆိုင္ရာလံုျခံဳေရးအယူအဆကို မိမိတို႔ႏိုင္ငံအတြင္း ေျပာသံကိုသိပ္မၾကားၾကရေသး။ ႏိုင္ငံေတာ္လံုျခံဳေရး
ကိုသာ ေျပာသံၾကားေနရသည္။ လူသားဆိုင္ရာလံုျခံဳေရးကို စစ္တပ္ျဖင့္ကာကြယ္ေပး၍ မရ။ မစ္-၂၉ ဂ်က္တိုက္
ေလယာဥ္မ်ားျဖင့္ ကာကြယ္ေပး၍မရ။ ဒံုပ်ံမ်ားျဖင့္ ကာကြယ္ေပး၍မရပါ။ လူသားအားလံုးက ပူးေပါင္းကာကြယ္
ရန္တာ၀န္ရွိပါသည္။ စနစ္က်ေသာ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးစနစ္ (good governance) ျဖင့္ကာကြယ္ေပးရပါမည္။
(Governance) ဆိုသည္မွာ အစိုးရသက္သက္ကိိုသာ ဆိုလိုျခင္းမဟုတ္ပါ။ တည္ၿငိမ္ေသာ ဥပေဒမ်ား၊ ခိုင္မာေသာ လူမႈအဖြဲ႔အစည္းမ်ား၊ လူသားမ်ားအခ်င္းခ်င္း တဦးႏွင့္တဦးဆက္ဆံရာ၌ အျမတ္အစြန္းသက္သက္ ကိုသာမၾကည့္ရန္ ကန္႔သတ္ထားေသာ အသိတရားမ်ား၊ အသင္းအပင္းမ်ား၊ လူထုလႈပ္ရွားမႈမ်းျဖင့္ ကာကြယ္ၾကရမည္ျဖစ္ပါသည္။ လူသားလံုျခံဳေရးကိစၥကို ေျပာၾကပါစို႔။

ေအာင္သူၿငိမ္း

စာကိုး
1. Article of Professor Kenneth Waltz, University of California, Berkeley.
International Security, Summer 1993 Issue.
2. Samuel Huntington, Clashes of civilization, Foreign affairs, Harvard University,
Summer 1993.
3. Antony Lake, President Clinton's National Security Advisor, Foreign Affairs,
March-April 1994.
4. UNReform online Forum 1998, New York Times, 27-9-1998.
5. UNDP Report, Globalization with a Human Face, 1999.