လူ႔အခြင့္အေရးႏွင့္ ယေန႔ကမၻာ (အပုိင္း ၃)

အီ
ရတ္ႏွင့္ ႏုိင္ငံႀကီးမ်ား

အီရတ္ဆိုတဲ့ ႏုိင္ငံဟာ ၁၉၁၈ ခုႏွစ္ ပထမကမၻာစစ္အၿပီး ႏွစ္အနည္းငယ္အၾကာ ကမၻာ့ေျမပံုေပၚမွာ ေပၚေပါက္ခဲ့တာ ျဖစ္ပါတယ္။ မူလကေတာ့ အာရပ္နယ္ခံ ေစာ္ဘြားေတြ သူ႔ေနရာနဲ႔သူ ပုိင္းျခားၿပီး အုပ္ခ်ဳပ္ခဲ့တဲ့ ေဒသႀကီးတခု ဆိုရင္လည္း မမွားပါဘူး။ ေျပာရ ရင္ေတာ့ Nation State ဆိုတဲ့ အဆင့္အတန္း သေဘာမ်ဳိး ျဖစ္လာခဲ့တာ ႏွစ္ေပါင္း (၈ဝ) ေက်ာ္ ဝန္းက်င္ေလာက္ပဲ ရိွပါေသးတယ္။

အဲသည့္အခ်ိန္ကတည္းက ေရနံဟာ ေနာင္အနာဂါတ္မွာ အေရးပါလာမွာကို ႀကိဳတြက္မိလို႔ အီရတ္ျဖစ္လာမဲ့ ေဒသကို ၿဗိတိသွ် ေတြက ဝင္ၿပီးပတ္သက္ လာခဲ့တာလည္း ျဖစ္ပါတယ္။ အီရတ္နယ္ေျမကို ဝင္တုိက္ၿပီး ၿဗိတိသွ်နဲ႔ အလြမ္းသင့္မဲ့ အစိုးရမ်ဳိး ထူေထာင္ဖို႔ ဖန္တီးခဲ့သူကေတာ့ ဝင္စတန္ခ်ာခ်ီ (ထိုစဥ္က ဝန္ႀကီးခ်ဳပ္မျဖစ္ေသး) ျဖစ္ပါတယ္။ အီရတ္နယ္ေျမ ႀကီးဟာ အဲသည့္ အခ်ိန္က တူရကီအင္ပုိင္ယာရဲ့ လက္ေအာက္ခံ နယ္ေျမတခု ျဖစ္ပါတယ္။

စစ္ႀကီးၿပီး ေနာက္ပုိင္းတက္လာတဲ့ အစိုးရဆိုတာကလည္း ဘုရင္စနစ္နဲ႔ အုပ္ခ်ဳပ္တဲ့ အစိုးပါ။ ဒါကိုလည္း ၿဗိတိသွ်ေတြပဲ ဖန္တီးခဲ့ တာ ျဖစ္ပါတယ္။

ဒီဖက္ေခတ္ ေရာက္လာေတာ့ အားလံုးသိတဲ့အတုိင္း ဆက္ဒမ္ဟူစိန္က အီရတ္ႏိုင္ငံကို ႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာ အုပ္ခ်ဳပ္ ခဲ့ပါတယ္။ ဆက္ဒမ္ဟာ ဘယ္လိုလူစားမ်ဳိးလဲ ဆိုတာ ဒီေနရာမွာ ေထာက္ျပလိုပါတယ္။ အေတာ္ေစာေစာပိုင္း ႏွစ္မ်ားက ဆက္ဒမ္ဟာ သမၼတ မျဖစ္ေသးပါဘူး။ အဲသည့္တံုးက ဆက္ဒမ္အပါအဝင္ သူရဲ့ လုပ္ေဖာ္ကုိင္ဖက္ ဘာ့သ္ပါတီဝင္ (၂ဝ) ခန္႔ေလာက္ဟာ ထိုအခ်ိန္က အာဏာရ အီရတ္အစိုးရကို အံတုလို႔ ေထာင္သြင္းအက်ဥ္းခ် ခံခဲ့ရပါတယ္။

ဆက္ဒမ္ရဲ့ အက်ဥ္းက်ဖက္ (၂ဝ) ခန္႔မွာ အသက္ရွင္က်န္ရစ္သူဟာ ဆက္ဒမ္နဲ႔ ေနာက္တဦးသာပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ အဲသည္တံုးက အာဏာရ အီရတ္အစိုးရက သတ္လို႔မဟုတ္ပါ။ ေနာက္ပုိင္း ဆက္ဒမ္ အာဏာရတဲ့ အခ်ိန္မွာ အဲသည့္ ေထာင္က်ဖက္ လုပ္ေဖာ္ ကုိင္ဖက္မ်ားကို သူရဲ့အာဏာ လုယူမယ့္သူမ်ားလို႔ သံသယရိွရာက ေထာင္သြင္း အက်ဥ္းခ်ၿပီး ျဖဳတ္ထုတ္သတ္ လုပ္ခဲ့လို႔ပါဘဲ။ ရဲေဘာ္ရဲဖက္ျခင္းေတာင္ ရက္စက္ဝံ့သူ ျဖစ္ပါတယ္။

ဆက္ဒမ္ဟူစိန္ သမၼတျဖစ္ခဲ့တဲ့ ကာလမ်ား တေလွ်ာက္မွာ အေမရိကန္ အစိုးရ အဆက္ဆက္ဟာ အီရတ္ကို (၁၉၈၈ ကာလ အထိ) အကူအညီ အေျမာက္အမ်ား ေပးခဲ့ပါတယ္။ ဥပမာအားျဖင့္ စုိက္ပ်ဳိးေရးက႑ တခုတည္းမွာပဲ နည္းပညာမ်ား၊ စက္ ကိရိယာမ်ားနဲ႔ အျခားလိုအပ္သည္မ်ား အတြက္ တႏွစ္မွာ အေမရိကန္ေဒၚလာ တစ္ဘီလွ်ံဖိုး ေရာင္းခ်ေပး ခဲ့ပါတယ္။ အီရတ္ေတြ ဆီက ေရနံကို အေမရိကန္က လိုတာမို႔ အျပန္အလွန္သေဘာကို ဒီေနရာမွာ ျမင္ႏုိင္ပါတယ္။ ျမန္မာစစ္အစိုးရကိုလည္း တရုတ္ အစိုးရ သဘာဝဓာတ္ေငြ႔ရလိုမႈနဲ႔ ဒီလိုသေဘာမ်ဳိး ဆက္ဆံေနတယ္ ဆိုတာကို သတိခ်ပ္ဖို႔ လိုပါတယ္။

ဆက္ဒမ္ဟူစိန္ ရက္စက္ပံုကို ေျပာမယ္ဆိုရင္ အမ်ားႀကီးပါ။ အိမ္နီးခ်င္း အီရန္ႏုိင္ငံနဲ႔ စစ္ျဖစ္ေနစဥ္အတြင္းမွာ ၁၉၈၃ ခုႏွစ္က အီရတ္ကေန အဆိပ္ဓာတ္ေငြ႔မ်ားသံုးၿပီးတုိက္လို႔ အီရန္စစ္သား အမ်ားအျပားေသခဲ့ပါတယ္။ အဲသည့္ စစ္ျဖစ္ေနစဥ္ ကာလမ်ား တံုးက အေမရိကန္ႏုိင္ငံကေန အီရတ္ကို ႏုိင္ငံေရးအရေကာ ေငြေၾကးအရပါ အေျမာက္အမ်ား အကူအညီေပးခဲ့ပါတယ္။ အေၾကာင္း အရင္းက ႏွစ္ခ်က္ရိွပါတယ္။ တခ်က္ကေတာ့ အမ်ားသိထား သလို ေရနံအရင္းအျမစ္ လိုခ်င္တဲ့ ကိစၥပါ။ ဒုတိယ အခ်က္ကေတာ့ အေမရိကန္နဲ႔ အီရန္ဟာ ေက်ာင္းေတာ္ကရန္စ ရိွထားလို႔ပါ။ အီရန္ႏုိင္ငံရဲ့ ရွားဘုရင္ကို အစၥလမ္ဘာသာေရး ေခါင္းေဆာင္ျဖစ္တဲ့ အယာတိုလာခိုေမနီက ၁၉၇၉ မွာ ျဖဳတ္ခ်လုိက္ပါတယ္။ တဆက္တည္းမွာလည္း တီဟီရန္မွာ ရိွတဲ့ အေမရိကန္ သံရံုးကို အမရိကန္ဆန္႔က်င္ေရး အီရန္ဆႏၵျပသူေတြက ဝင္သိမ္းလုိက္ပါတယ္။ အေမရိကန္သံတမန္ေတြနဲ႔ ဝန္ထမ္းေတြကို ဓားစာခံလုပ္ထားလုိက္တာ ရက္ေပါင္း (၄၄၄) ရက္အထိ ၾကာခဲ့ပါတယ္။ အဲသည့္အနာက အေမရိကန္ ေတြအတြက္ မက်က္ေသးပါဘူး။

၁၉၈၇ ခုႏွစ္မွာ အေမရိကန္ သတင္းေထာက္တဦးျဖစ္သူ ပီတာဂဲလ္ဘရိတ္ဟာ အီရတ္ႏုိင္ငံ ေျမာက္ပုိင္းကို ေရာက္သြားခဲ့ ပါတယ္။ ေရာက္သြားတဲ့ အေၾကာင္းကလည္း အီရတ္ႏုိင္ငံေျမာက္ပုိင္းမွာ ေနထုိင္ၾကတဲ့ ကာ့ဒ္လူမ်ဳိးေတြကို ဆက္ဒမ္ အစိုးရက အစုလုိက္အျပံဳလုိက္သတ္ေနတယ္ဆိုတဲ့ သတင္းမ်ားရယူဖို႔ ျဖစ္ပါတယ္။ ကာ့ဒ္ေတြကို အီရတ္ေတြက သတ္ရတဲ့အေၾကာင္းကေတာ့ ကာ့ဒ္လူမ်ဳိးေတြဟာ အီရန္အီရတ္ စစ္ပြဲအတြင္း အီရန္ေတြနဲ႔ ပူးေပါင္းခဲ့တဲ့အတြက္ ရန္ညိႇဳးထားခံရတာလည္း ျဖစ္ပါတယ္။ အဲသည့္ ကာ့ဒ္လူမ်ဳိးအရပ္သားေတြကို တာဝန္ခံၿပီးသတ္တဲ့ သူကေတာ့ ဆက္ဒမ္ ဟူစိန္ရဲ့ ညီအကိုဝမ္းကြဲေတာ္သူ ဗိုလ္ခ်ဳပ္အာလီ ဆိုသူ ျဖစ္ပါတယ္။ သူ႔ကို ကမ္မီကယ္အာလီ (ဝါ) ဓာတုအာလီလို႔ လူသိမ်ားပါတယ္။ ဘာေၾကာင့္လဲဆိုေတာ့ ဓာတုအဆိပ္မ်ားကို သံုးၿပီး ကာ့ဒ္လူမ်ဳိး ကေလး၊ အမ်ဳိးသမီး၊ သက္ႀကီးရြယ္အို ေတြပါမက်န္ သတ္ျဖတ္ခဲ့လို႔ ျဖစ္ပါတယ္။

ဟာလာဂ်ာ Halaja လို႔ေခၚတဲ့ အရပ္မွာ ဓာတုအဆိပ္လက္နက္ မ်ားေၾကာင့္ ကာ့ဒ္လူမ်ဳိးမ်ား ေထာင္ႏွင့္ခ်ီၿပီး အစုလုိက္ အျပံဳ လုိက္ အသတ္ခံခဲ့ရပါတယ္။ အဲသလို အသတ္ခံရတဲ့ အေထာက္အထားမ်ားကိုလည္း သတင္းေထာက္ျဖစ္သူ ပီတာ က ရရိွခဲ့ပါ တယ္။ ဒါ့ေၾကာင့္ အေမရိကန္အစိုးရကို ဒီအျဖစ္အပ်က္ေတြအေၾကာင္း ျပန္လည္အစီရင္ခံခဲ့ပါတယ္။ သို႔ေသာ္ အဲသည့္အခ်ိန္က ႏုိငံျခားေရးဝန္ႀကီးျဖစ္တဲ့ ေဂ်ာ့ရႈလ္က အီရတ္ကို ေပးေနတဲ့ ေခ်းေငြမ်ားကို ျဖတ္ေတာက္ခဲ့ျခင္း မရိွခဲ့ ပါဘူး။ အီရန္အီရတ္ စစ္ပြဲကလည္း ရွစ္ႏွစ္ၾကာ ျဖစ္ပြားခဲ့ပါတယ္။ ပီတာတင္ျပခဲ့တာေတြကို အိမ္ျဖဴေတာ္က သိေပမဲ့ သူတို႔မွာသီးျခား အစီအစဥ္ေတြ ရိွေနလို႔ဆိုၿပီး ပီတာ တင္ျပခဲ့တာေတြကို လစ္လွ်ဴရႈ႔ခဲ့ပါတယ္။ ဒါ့အျပင္ ကာ့ဒ္ေတြ အစုလုိက္အျပံဳလိုက္ အသတ္ခံရတာကို ဂ်ီႏိုစုိက္ (သို႔) မ်ဳိးတုန္းသတ္ျဖတ္မႈလို႔ သတ္မွတ္ဖို႔ ကိစၥမွာ ၅% အသတ္ခံ ရမွလား၊ ဒါမွမဟုတ္ ၁ဝ% အသတ္ခံရမွလား၊ သို႔တည္းမဟုတ္ ၁၅% အသတ္ခံရမွလား ဆိုတာကိုလည္း အေမရိကန္ ႏုိင္ငံေရးသမားေတြ အဲသည့္အခ်ိန္မွာ ျငင္းခံုလို႔ ေကာင္းေနတုံးပါ။

၁၉၈၈ ခုႏွစ္မွာ ဓာတုအဆိပ္လက္နက္ အပါအဝင္ ပစ္သတ္ခံရလို႔ ေသဆံုးခဲ့ရတဲ့ ကာ့ဒ္လူမ်ဳိးအရပ္သား အေရအတြက္ဟာ ေထာင္နဲ႔ခ်ီၿပီး ရိွပါတယ္။ အဲသည့္အက်ဳိးဆက္အျဖစ္ ကာ့ဒ္လူမ်ဳိး (၆၅,ဝဝဝ) ေက်ာ္ တူရကီႏုိင္ငံ ထဲကို ထက္ေျပး ဝင္ေရာက္ ခဲ့ရပါတယ္။ အဆိပ္ဓာတ္ေငြ႔မ်ားေၾကာင့္ ကာ့ဒ္လူမ်ဳိးေတြ အမ်ားအျပားေသခဲ့တာကို အေထာက္အထားမ်ားနဲ႔ ေတြ႔ရိွခဲ့ေပမဲ့ အေမရိကန္ႏုိင္ငံေရးသမားေတြက သိပ္မယံုေသးပါဘူး။ တကယ္ေကာ ဟုတ္မွ ဟုတ္ရဲ့လား ဆိုၿပီး ဆက္ေစာင့္ၾကည့္ ေနခဲ့ၾက ပါတယ္။ တခ်ိန္တည္းမွာလည္း အီရတ္ကို ေရာင္းေနက် ပစၥည္းေတြကိုလည္း ဆက္လက္ ေရာင္းခ်ေပးေနဆဲပါ။ အဲသည့္ အခ်ိန္မွာ အီရတ္ကို စီးပြါးေရး ပိတ္ဆို႔မႈ ဘာပိတ္ဆို႔မႈမွ မလုပ္ခဲ့ပါဘူး။

သတင္းေထာက္ ပီတာဂဲလ္ဘရိတ္ အေနနဲ႔ ကာ့ဒ္လူမ်ဳိးေတြ အစုလုိက္အျပံဳလုိက္ အသတ္ခံရတာကို အႀကိမ္ႀကိမ္ တင္ျပခဲ့ေပမဲ့ ဘာမွအရာ မေရာက္ခဲ့ပါ။ ဒါ့ေၾကာင့္ "ႏုိင္ငံေရးက လုိက္နာသင့္တဲ့ ကိုယ္က်င့္တရားအေပၚ ေအာင္ပြဲခံ သြားတယ္" လို႔ သူက ေျပာၾကားခဲ့ပါတယ္။

၁၉၉ဝ က်ေတာ့ အီရတ္က ကူဝိတ္ကို ဝင္သိမ္းပါတယ္။ ဒီတခါမွာေတာ့ အေမရိကန္တို႔ အေနနဲ႔ အီရတ္ကို က်ဴးေက်ာ္ဖို႔ အမွန္ တကယ္ အခြင့္အခါေရာက္ၿပီလို႔ ဆံုးျဖတ္လုိက္ပါတယ္။ ဒီေနရာမွာ ျမင္ရတာက အီရတ္ေျမာက္ပုိင္းက ကာ့ဒ္လူမ်ဳိး အရပ္သားေတြ ေထာင္နဲ႔ခ်ီၿပီး အဆိပ္ဓာတ္ေငြ႔ေတြနဲ႔ အသတ္ခံေနရတာ အေမရိကန္အစိုးရအတြက္ ဘာအက်ဳိးစီးပြါးမွ မထိခိုက္တဲ့အတြက္ လက္ပုိက္ ၾကည့္ေန ခဲ့တယ္လို႔ ဆိုႏုိင္ပါတယ္။ ျမန္မာျပည္ရဲ့ သယံဇာတမ်ားကို လိုခ်င္ေနတဲ့ အိမ္နီးခ်င္း ႏုိင္ငံေတြလဲ ဒီသေဘာ အတုိင္း ရိွေနမယ္ဆိုတာ အားလံုးျမင္လိမ့္မယ္လို႔ ထင္ပါတယ္။

(စာႂကြင္း။ ပထမကမၻာစစ္အတြင္း အီရတ္ႏုိင္ငံလို႔ ကေန႔ေခၚတဲ့ အရပ္မွာ ျဖစ္ပ်က္ခဲ့တာေလးေတြ အခ်ဳိ႔ကို သိလုိပါက Laurence of Arabia ဆိုတဲ့ ရုပ္ရွင္ကိုၾကည့္ဖို႔ အႀကံေပးလုိပါတယ္။ မင္းသားကေတာ့ ေရွးတုန္းက နာမည္ႀကီးမင္းသား ျဖစ္တဲ့ ပီတာအိုတူးလ္ ဆိုသူပါ။ အဲသည့္ ေနရာကို ထိုအခ်ိန္က အီရတ္လို႔ မေခၚေသးပါဘူး။

ျမန္မာေတြဖက္ကေန အီရတ္ကို ဆက္စပ္ၾကည့္ရင္ ေရွးကတည္းက ပတ္သက္ေနတာေတြ ရွိပါတယ္။ အဲဒါကေတာ့ ျမန္မာ စစ္သားခ်ည္းဘဲ ရွစ္ေထာင္ေက်ာ္ဟာ (ကရင္တပ္မ်ားမပါေသး) ပထမကမၻာစစ္တံုးက အဲသည့္ေဒသမွာ ၿဗိတိသွ် အင္ပုိင္ယာရဲ့ တပ္မ်ားအေနနဲ႔ ဝင္ေရာက္တုိက္ခုိက္ ခဲ့ဘူးတယ္လို႔သိရပါတယ္။ မက္ဆိုပိုေတးမီးယား စစ္ေျမျပင္လို႔ ျမန္မာေတြက ေရးၾက ေျပာၾက ပါတယ္။ ၁၃ဝဝျပည့္ အေရးေတာ္ပံုမွာ ေရနံေျမသပိတ္တုိက္ပြဲ ေခါင္းေဆာင္တဦးျဖစ္တဲ့ အာဠာဝက သခင္ဖိုးလွႀကီးဟာ မက္ဆိုပိုေတးမီးယား စစ္ျပန္လို႔ ဆိုပါတယ္။ ပထမကမၻာစစ္ ၿပီးေတာ့ စစ္ေအာင္ႏုိင္တဲ့ အထိမ္းအမွတ္ အေနနဲ႔ အဂၤလိပ္အစိုးရက ရန္ကုန္မွာ ေက်ာက္တုိင္ စုိက္ပါတယ္။ အဲသည့္ ေက်ာက္တုိင္က ယခင္စစ္ရံုးနဲ႔ တိရိစၦာန္ဥယ်ဥ္ အၾကားမွာ ရိွပါတယ္။ စစ္ရံုး အုတ္စည္းရိုးနဲ႔ ကပ္လ်က္ တည္ရိွခဲ့ပါတယ္။ သို႔ေသာ္ ၁၉၉ဝ ေနာက္ပုိင္းလို႔ ထင္ပါတယ္။ ျမန္မာစစ္အစိုးရက အဲသည့္ ေက်ာက္တုိင္ကို ကိုလိုနီေခတ္ အေမြဆိုးျဖစ္တယ္ဆိုၿပီး ဘူဒိုဇာနဲ႔ ၿဖိဳခ်ခဲ့ပါ တယ္။ ကိုလိုနီေခတ္က ဆိုေပမဲ့ ကမၻာ့အလွည့္ အေျပာင္းႀကီး တခုမွာ ကိုယ့္ႏုိင္ငံသားေတြ ပါဝင္ပတ္သက္ခဲ့တဲ့ သမုိင္း ေၾကာင္းကို ေႏွာင္းလူေတြ သိေအာင္ သင္ခန္းစာယူ ႏုိင္ေအာင္ အသိအမွတ္ျပဳဖို႔ ထိမ္းသိန္းဖို႔ လိုပါတယ္။ ေနာက္တခု ကေတာ့ ျမန္မာေတြနဲ႔ ဖြဲ႔စည္းထားတဲ့ စစ္တပ္ေတြ အားလံုးကို ပထမကမၻာစစ္ၿပီးလို႔ ႏွစ္ႏွစ္ၾကာ ၁၉၂ဝ ဝန္းက်င္ခန္႔မွာ အဂၤလိပ္အစိုးရက ဖ်က္သိမ္းလုိက္ပါတယ္။ ျမန္မာတပ္ေတြဟ အမိန္႔ မနာခံ ၾကလို႔ ဆိုၿပီးအေၾကာင္းျပပါတယ္။ အဂၤလိပ္က ေသြးခြဲတဲ့ေနရာမွာ သူမတူေအာင္ ကြ်မ္းက်င္ေတာ့ ကရင္တပ္မ်ားနဲ႔ အျခားတုိင္းရင္းသား တပ္မ်ားကိုေတာ့ ဖ်က္သိမ္းျခင္း မရိွခဲ့ပါ။)

ေဇာ္မင္း (လူ႔ေဘာင္သစ္)
၂ ရက္ ဧၿပီလ ၂ဝဝ၉ ခုႏွစ္